ساختن جوان داوطلب از کودکی

مقاله زیر در جواب سوال ” چطور جوان داوطلب بسازیم؟” در روزنامه شهروند به تاریخ ۱۸ خرداد ۱۳۹۵ چاپ شده است.

«حضور این افراد (داوطلب) در جوامع بشری بهبود شرایط کشورها را در پی خواهد داشت. میلیون‌ها نفر در سطح جهان زمان خود را صرف کمک و یاری به دیگران ‌کرده‌اند تا دیگران زندگی بهتری داشته باشند. این افراد در بهبود شرایط جهانی، مقابله با جنگ‌ها و شیوع بیماری‌ها و ایجاد صلح و سازش و دستیابی به اهداف توسعه در کشورها شرکت دارند.»
بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل متحد

با نگاهی به ویژگی‌های یک فرد داوطلب متوجه می‌شویم، فرد داوطلب خود و جامعه خویش را می‌شناسد، اهل سلطه‌گری و تفرقه‌پراکنی نیست، در زندگی خود هدفمند است و هدف او ایجاد محیط‌زیستی مناسب برای زندگی برابر برای همه انسان‌ها و موجودات زنده دیگر است. او به دنبال رفتارهایی است که سرور و رضایت و شادمانی حقیقی و پایدار ایجاد می‌کند نه رفتارهایی که نشأت‌گرفته از هیجانات موقتی و زودگذری است که امروزه در بین بسیاری از جوانان شاهد آن هستیم. او حسی دارد که به او می‌گوید چگونه خود را تغییر دهد و استعدادهای خود را توسعه بخشد و به تحول جامعه کمک کند. او می‌داند که امروزه فقط آدم خوبی بودن به معنای دوست‌داشتنی بودن، صادق بودن، امین بودن و… کافی نیست بلکه هر فرد باید بتواند در تغییر جامعه خود به سمت خوب بودن حرکتی فعال داشته باشد و او می‌داند در عزلت و تنهایی و جدا از جامعه نمی‌توان به رشد فضیلت‌ها و استعدادها پرداخت؛ بلکه با تلاش و فعالیت به نفع دیگران است که این امکان فراهم می‌شود. اما ما چگونه می‌توانیم این‌گونه افراد را در جامعه خود داشته باشیم. بدون هیچ مکثی می‌توان پاسخ این سوال را داد و آن توجه به نقش آموزش در تمام سطوح جامعه به‌خصوص کودکان، نوجوانان و جوانان توسط خانواده و نظام‌های آموزشی است. اما چه نکاتی را باید در روند تعلیم و تربیت کودکان، نوجوانان و جوانان خود در نظر بگیریم تا بتوانیم افرادی را پرورش دهیم که توانایی کشف استعدادها و توانایی‌هایی که خداوند در درون آنها به ودیعه گذاشته را داشته باشند و به ‌تناسب تلاش‌شان از قوه به فعل و عمل برسانند و از آنها برای غنی ساختن روابط بین خود و دیگر اعضای خانواده انسانی و همچنین جهت ترقی و بهبود وضعیت جامعه به کار برند. ایجاد و تقویت قابلیت‌هایی ازجمله قابلیت یادگیری مستمر همراه با تجربه و عمل،‌ قابلیت زندگی هدفمندانه، قابلیت تفکر خلاق، قابلیت انعطاف‌پذیری و تغییر عادات فکری و عملی، قابلیت مواجه‌شدن با مشکلات و غلبه بر آنها، قابلیت استفاده از فرصت‌ها، قابلیت نگاه اخلاقی به زندگی روزمره به‌جای نگاه مادی،‌ قابلیت عدم قضاوت بر رفتار دیگران، قابلیت کشف زیبایی‌های حقیقی،‌ قابلیت همدلی‌کردن،‌ قابلیت بخشش،‌ قابلیت انسجام نیازهای روحانی و مادی، قابلیت صبر و بردباری، قابلیت شنونده خوب بودن، قابلیت شجاعت، قابلیت دوست داشتن خود و دیگران، قابلیت تشویق خود و دیگران، قابلیت لذت بردن از پیشرفت دیگران، قابلیت اقدام جمعی و مشارکتی، قابلیت انتقال صادقانه معلومات خود به دیگران،‌ قابلیت اثرگذاری بر جامعه خود، قابلیت به حرکت درآوردن گروه، قابلیت نفی خشونت و ترویج فرهنگ صلح‌مدار و قابلیت نفی سلطه‌جویی در کودکان، نوجوانان و جوانان می‌توانند نقش موثر و بسزایی در پرورش نسلی داشته باشند که فعالیت‌های داوطلبانه قسمتی مهم و جداناپذیر از زندگی‌شان باشد. برای روشن شدن معنای قابلیت مثالی را باهم مرور می‌کنیم. کشاورزی را در نظر بگیرید که در تولید محصول گندم بسیار موفق است. قابلیت «تولیدکننده خوب بودن» این کشاورز شامل نکات بسیار زیادی می‌شود. او باید قادر باشد خوب کشت کند، خوب برداشت کند، درباره مراحل رشد و نمو ذرت و نحوه مراقبت از آن و نحوه مبارزه با آفات آن اطلاعات کاملی داشته باشد و ده‌ها مورد و نکته دیگر. پس این کشاورز باید از مهارت‌ها، ‌توانایی و طرز نگرش مناسبی نسبت به کار خود برخوردار باشد تا بتواند محصولی سالم و باکیفیت را تولید کند. فرآیند تعلیم و تربیت نیز به‌وضوح باید هزاران مهارت و توانایی را در کودکان، نوجوانان و جوانان پرورش دهد و به آنها کمک کند بسیاری از مفاهیم را بفهمند و در عمل برای تحول خویشتن و جامعه به‌کار گیرند. مطمئنا این مطلب در این‌جا تمام نمی‌شود و فقط شروعی است برای اندیشیدن بیشتر بر اهمیت نقش و جایگاه تعلیم و تربیت در جامعه امروز ایران و بررسی نقاط قوت و ضعف و فرصت و چالش‌های آن برای ایجاد تغییرات ریشه‌ای و اساسی در نظام‌های آموزشی در سطح خانواده و آموزش‌وپرورش. به امید روزی که در ایران به تعداد افراد جمعیتش نیروی داوطلب داشته باشیم.

دیدگاهتان را بنویسید