منبع: سایت پزشکان بدون مرز
قاعدگی (پریود) یکی از مراحل بلوغ در دختران است. قاعدگی مانند بسیاری از علایم دیگر بلوغ ممکن است برای دختران گیج کننده باشد. بعضی از دختران ممکن است به نوعی از آن ترس داشته باشند یا نگران آن باشند. بسیاری از دختران و پسران درک کاملی از دستگاه تناسلی زنان و چگونگی کارکرد آن در طی یک دوره قاعدگی ندارند و همین موضوع قاعدگی را برای آنان اسرارآمیز جلوه میدهد.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، دوران قاعدگی یکی از مهم ترین دورههای زندگی هر خانمی است و از آنجا که به طور معمول، خانم ها را یک هفته در ماه درگیر می کند، اهمیت ویژهای دارد.بروز اولین قاعدگی در دختران جوان نباید موجب ترس و نگرانی آنها شود. این امر نشان می دهد که آنها سالم هستند و آمادگی مادر شدن را در آینده دارند.
بلوغ و قاعدگی
زمانیکه دختری به بلوغ می رسد (معمولاً در سنین۸ تا ۱۳ سالگی)، بدن و ذهن در بسیاری جهات شروع به تغییر و تحول میکند. هورمونها در بدن رشد فیزیکی جدیدی را آغاز میکنند، مثلاً پستانها شروع به رشد میکنند. حدود۲ الی ۵/۲ سال بعد از شروع رشد پستانها، اولین خونریزی قاعدگی در یک دختر اتفاق می افتد. حدود ۶ماه قبل از آغاز اولین دوره قاعدگی، دختر ممکن است متوجه افزایش ترشح از دستگاه تناسلی خود شود که مسألهای شایع در میان دختران است و نباید از آن نگران باشد مگر آنکه این ترشحات بسیار بد بو باشد یا باعث خارش گردد. اولین قاعدگی زمانی اتفاق میافتد که همه اجزاء دستگاه تناسلی دختر بالغ شده باشند و بتوانند با یکدیگر کار کنند.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، دختر بچهها در بدو تولد با تخمدانها، رحم و لولههای تخمدانی یا لوله های فالوپ (لولههایی که در ادامه رحم در دو سمت تا تخمدانها کشیده می شوند) به دنیا می آیند. تخمدانها تخم مرغی شکل هستند و در دو طرف رحم در پایین شکم که لگن نامیده میشود، قرار میگیرند و حاوی هزاران تخمک هستند. دو لوله تخمدانی (فالوپ)، لوله هایی نازک و دراز هستند درست مثل یک رشته ماکارونی (البته کمی ضخیمتر) که داخل آن سوراخ باشد. هر لوله فالوپ از رحم به سمت یک تخمدان کشیده میشود. رحم به شکل یک گلابی وارونه است که در وسط لگن قرار دارد. دیواره رحم از عضلات قوی تشکیل شده است و وظیفه آن نگهداری از جنین در حال رشد است. پس از کامل شدن جنین، رحم با عضلات قوی خود، جنین را به بیرون میفرستد و بدین ترتیب جنین با عبور از داخل واژن (عضوی که از دهانه رحم تا بیرون بدن امتداد مییابد) از بدن بیرون میآید و بدین وسیله نوزاد متولد میشود.
با بلوغ دختر، هورمونهایی از هیپوفیز (یکی از غدد موجود در مغز) ترشح میشود که این هورمونها تخمدانها را وادار به ساخت هورمونهای زنانه میکنند. این هورمونهای زنانه استروژن و پروژسترون نامیده میشوند که اثرات زیادی در بدن دختر دارند و به رشد جسمی و بالغ شدن او کمک می کنند.
پس شروع دوره های قاعدگی یک دختر، در هر ماه یک تخمک کوچک –بسیار کوچک که با چشم دیده نمیشود- از درون تخمدان آزاد میشود که به این عمل تخک گذاری میگویند. تخمک وارد لولههای فالوپ میشود و از طریق آن به سمت رحم حرکت میکند. اگر در طی این مسیر تخمک توسط یک اسپرم مرد بارور شود تخم ایجاد میشود و تخم به سمت رحم رفته و در آنجا لانه گزینی میکند و با چسبیدن به دیواره رحم شروع به بزرگ شدن و رشد مینماید تا در پایان ۹ماه به یک نوزاد کامل تبدیل شود.
در صورتیکه تخمک با اسپرم برخورد نداشته باشد – مسألهای که در اکثر دروههای قاعدگی اتفاق میافتد- تخمک بارور نمیشود و از بدن دفع میشود. در این صورت رحم که خود را آماده پذیرایی از تخم بارور کرده بود و با اضافه کردن مخاطات خود را برای لانه گزینی تخم آماده نموده بود، با تشکیل نشدن تخم (بارور نشدن تخمک) به حالت اول خود برمیگردد و برای این کار مخاطات و بافت اضافی رحم شروع به ریزش میکند. ریزش بافت و مخاطات که خونی است همان خونریزی قاعدگی است. باید توجه کرد که همانطوریکه توضیح داده شد، خونریزی قاعدگی فقط شامل خون نیست بلکه بافت اضافی و مخاطات خونی است که از رحم به بیرون ریخته میشود.
این وقایع هر ماه یکبار اتفاق میافتد. رحم خود را برای پذیرش تخم در طی یک ماه به تدریج آماده میکند و در نتیجه مخاطات و بافت اضافی در داخل آن بوجود میآید. در حدود اواسط یک دوره قاعدگی تخمک گذاری انجام میشود که در صورت عدم باروری تخمک با اسپرم مرد، در انتهای ماه همه بافتها و مخاطات اضافی رحم به همراه تخمک به صورت خونریزی قاعدگی از بدن خارج میشود و این وقایع ماهانه ادامه مییابد تا اینکه زن در حدود سن ۵۰سالگی به یائسگی برسد. یائسگی به این معنی است که زن همه تخمکهای موجود در تخمدانها را آزاد کرده است و دیگر تخمک ندارد. بنابراین دورههای قاعدگی نیز تمام میشود و دیگر امکان بچهدار شدن برای او نیست.
خونریزی قاعدگی هر چند وقت یک بار تکرار میشود؟
همانگونه که سن شروع بلوغ در دختران متفاوت است، دورههای قاعدگی نیز برای دختران متفاوت است. دوره زمانی میان دو خونریزی را دوره قاعدگی میگویند. دوره قاعدگی برای بعضی دختران ممکن است ۲۸روز، برای بعضی دیگر ۲۴روز، ۳۰روز و یا حتی ۳۵روز طول بکشد. حتی این زمان از یک دوره تا دوره بعد ممکن است فرق داشته باشد.
دختران نوجوان و جوان ممکن است قاعدگی نامنظم داشته باشند که بخصوص در اولین دورههای قاعدگی بیشتر دیده میشود. برای مثال یک دختر که به تازگی قاعده شده است ممکن است ۲ماه متوالی دورهای ۲۸روزه داشته باشد و در طی یک ماه بعد هیچ خونریزی نداشته باشد یا حتی دو خونریزی متوالی با فاصله زمانی بسیار کم بین آنها داشته باشد. معمولاً پس از چندین ماه، دورههای قاعدگی از نظم بهتری برخوردار میشود امّا بعضی از زنان حتی تا بزرگسالی نیز دورههای نامنظم دارند. با گذشت زمان و آشنایی بیشتر دختر با شرایط دورههای قاعدگی خود، معمولاًً دختران میتوانند دوره خونریزی بعدی خود را حدس بزنند.
خونریزی به چه میزان است و چند روز طول می کشد؟
مدت زمان خونریزی نیز ثابت نیست و ممکن است تغییر کند. بعضی دختران فقط ۳-۲روز خونریزی دارند.
بعضی دیگر ممکن است ۷روز و یا حتی بیشتر خونریزی داشته باشند.
مقدار خونریزی نیز ممکن است متفاوت باشد. بعضی از دختران آنقدر مقدار خونریزی اندکی دارند که حتی ممکن است شک کنند که آیا قاعده شدهاند یا نه. بعضی دیگر ممکن است خونریزی شدیدتری داشته باشند. برای اکثر دختران خونریزی در حد چند قاشق غذاخوری تا کمتر از نصف یک استکان (حدود ۱۲۰میلیلیتر) است که ممکن است زیاد به نظر آید ولی طبیعی باشد. خونریزی بسیار شدید در طی قاعدگی امکان پذیر است اما شایع نیست. در واقع ممکن است خونریزی بسیار شدیدتر از معمول، نشاندهنده اشکالات انعقادی خون باشد که نیازمند مراجعه به پزشک و بررسی بیشتر است.
– بعضی از دختران ممکن است در حوالی قاعدگی دچار تغییرات بدنی و احساس شوند. دل پیچههای قاعدگی بسیار شایع است. در حقیقت بیش از نیمی از زنانی که قاعده میشوند میگویند که در طی چند روز اول قاعدگی دچار دلپیچه میشوند. پزشکان فکر میکنند که علت این دلپیچهها مادهای به نام پروستاگلندین باشد که باعث انقباض عضلات رحمی میشود.
انقباض عضلانی ممکن است مبهم، دردناک، تیرکشنده و یا شدید باشد و گاهی ممکن است در پشت یا حتی پاها و یا در شکم احساس شود. معمولاً با افزایش سن شدت این دلپیچهها کمتر میشود و حتی ممکن است کاملاً از بین بروند. بعضی از داروهای بدون نیاز به نسخه مانند استامینوفن، ایبوپروفن و مفنامیک اسید میتواند این دلپیچهها را از بین برد. قرار دادن یک حوله گرم یا یک دوش گرم ممکن است به تسکین دلپیچهها کمک کند. داشتن فعالیت جسمی مناسب در کل طول دوره قاعدگی معمولاً باعث کاهش شدت دلپیچه میشود. در صورتیکه این اقدامات کمکی نکرد میتوانید با پزشک خود مشورت نمایید.
– بعضی از دختران احساس میکنند که در طی چند روز یا هفته قبل از قاعدگی ناراحت، بی حوصله و افسرده و یا بشیار حساس شدهاند. ممکن است بیش از معمول گریه کنند و یا به راحتی عصبانی شوند.
بعضی دیگر ممکن است مشتاق به خوردن غذاهای خاص شوند. ابن علائم معمولاً در چند روز پس از اتمام قاعدگی بهبود مییابد. به این علائم ناخوشی قبل از قاعدگی میگویند. علت ناخوشی قبل از قاعدگی تغییرات هورمونی است. افزایش و کاهش هورمونهای زنانه در طی یک دوره قاعدگی میتواند باعث تغییرات جسمانی و احساسی دختر شود. به همین دلیل بعضی از دختران دچار علائم جسمی نیز میشوند. مثلاً ممکن است احساس کنند که پف کردهاند یا پستان آنها متورم شده است و دردناک است و یا دچار سردرد شوند.
پزشکان معمولاً توصیه میکنند که دختران به ورزش و فعالیت بدنی بپردازند. بعضی از داروها نیز میتوانند کمک کننده باشند که توسط پزشک تجویز میشود.
– بعضی از دختران در زمانهای خاصی از دوره قاعدگی دچار تشدید جوش و آکنه بدن میشوند که این هم به علت تغییرات هورمونی در بدن است. این مشکل معمولاً با افزایش سن بهبود قابل ملاحظهای پیدا میکند.
– روزانه یک مولتیویتامین حاوی اسید فولیک، و مکمل کلسیم به همراه ویتامین D مصرف کنید.- به مقدار کافی ورزش کنید.- یک رژیم غذایی سالم شامل غلات سبوسدار، میوه و سبزی، پیش و در حین پریودتان مصرف کنید.
– از نمک، قند، کافئین و سیگار به خصوص با علائم PMS پرهیز کنید.
– سعی کنید که هشت ساعت در شب بخوابید.
– با صحبت کردن با دوستانتان، ورزش کردن و نوشتن یادداشتهای روزانه استرس را تخفیف دهید.
آخرین مرحله بلوغ در دختران، قاعدگی است که در این مرحله هورمونهایی از هیپوفیز (یکی از غدد موجود در مغز) ترشح میشود که تخمدانها را وادار به ساخت هورمونهای زنانه میکند که این هورمونها استروژن و پروژسترون نامیده میشوند و اثرات زیادی در بدن دختران داشته و رشد جسمی و بالغ شدن آنها را سبب میشود.
بهترین راهحل بهبود و ادامه تنظیم قاعدگی را توجه به رژیم غذایی مناسب ذکر کرده و میافزاید: در این دوران مصرف مواد قندی با شیرینی بالا و چربیها، بسیار مضر هستند.
دختران در این زمان باید تا جایی که ممکن است از خوردن غذاهای حاضری (فستفودها) و موادی که حاوی مواد افزایندهاند خودداری کنند چرا که تمامی این مواد باعث تغییرات هورمونی در بدن میشود که باعث به هم خوردن سیستم تعادل هورمونی و در نتیجه کمبود یا اختلال در عملکرد مناسب تخمدان میشود و از آنجا که تمامی رشد اعضای بدن، بخصوص قد، سینهها و شکلگیری اندام در این برهه اتفاق میافتد، با عدم کنترل مناسب، چاقیهای موضعی هنگام بلوغ و پایدار ماندن تغییرات بدنی، عارض میشود که به رژیم غذایی مقاوم میشوند.
همچنین مصرف بیش از حد مواد چربی (سوسیس، کالباس، سسها و چاشنیهای مصنوعی) از دلایل رشد بیشتر موهای زائد است .
اختلال در نظم قاعدگی
تحقیقات نشان داده یکی از مسائل مهمی که در زمان بلوغ برای دختران جوان مشکلساز میشود، اختلال در نظم قاعدگی (پریود) دختران است و از آنجا که هنوز محور مغز تخمدان تکامل پیدا نکرده است ممکن است فرد تا چندین ماه دچار دیرکرد پریود شود یا به صورت نامنظم و به صورت لکهبینی دچار خونریزی شود. بهترین راهکار «حفظ آرامش» است . در این سن تغییرات هیجانی همراه بحرانهای روحی میتواند مسائل را تشدید کند.
گاهی از سوی برخی پزشکان به دختران جوان، قرصهای ضدبارداری تجویز میشود که باید گفت مصرف این قرصها نه تنها کمکی به وضعیت فرد نخواهد کرد بلکه برای وی پریودی مصنوعی و کوتاه مدتی را به همراه خواهد داشت که طی آن هورمون اضافهای نیز به بدن تحمیل میشود.
مصرف قرصهای ضدبارداری را در صورت صلاحدید پزشک، فقط در مواقع خونریزیهای زیاد و ظهور کیستهای تخمدانی توصیه میکند.
همچنین بهتر است یک تا ۲ سال پس از شروع پریود فرصت تنظیم سیکلهای قاعدگی به بدن داده شود و در این دوران فرد با مصرف رژیمهای غذایی مناسب، ورزش آهسته و پیوسته (یوگا و مدیتیشن) و جلوگیری از افزایش وزن و رژیمهای غذایی توخالی، کاهش وزن و تناسب اندام را در کارهای خود بگنجاند.
اختلالات انعقادی
برخی اوقات اختلالات انعقادی در خانوادهها به صورت نهفته وجود دارد که با شروع پریود در دختران جوان، خود را نشان میدهند به همین دلیل پریودهای طولانی مدتی که در سونوگرافی، دلیل خاصی نیز ندارند (کیست تخمدان)، حتما باید اختلالات انعقادی بررسی و جهت درمان کمخونی اقدام شود. درد پریود امری اجتنابناپذیر است و سیکلهایی که همواره همراه با تخمکگذاری صورت میگیرند خواه ناخواه درجاتی از این درد شکم را در زمان پریود (قاعدگی) دارد.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، یکی از دلایل تشدید درد قاعدگی میتواند به دلیل چرخ محور رحم به صورت آناتومیک باشد، یعنی از آنجا که رحم در حالت عادی به سمت جلو خم است، این حالت در برخی بیش از حد معمول است، به همین دلیل زاویه و گردن رحم مقداری بسته شده و خروج خون با اشکال مواجه میشود.
بنابراین دردهای پریود به دلیل افزایش انقباضات رحمی، برای تسهیل خروج خون بیشتر است که طبق نظر پزشک، چگونگی مراحل استراحت در این ایام به فرد توصیه میشود.
همچنین گرم کردن موضعی و استفاده از مسکنهایی که مقدار درد و خونریزی را به میزان قابل توجهی میکاهند از راههای بهبود است. گفته میشود داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی همچون دیکلوفناک، ایندومتاسین و ایبوپروفن میتوانند در کاهش این عوارض موثر باشند.
رژیم غذایی مناسب
برخلاف این که زنان در زمان قاعدگی میل به خوردن سبزی و میوهجات ندارند، ولی در این ماه، رژیم غذایی پرکلسیم و پروتئیندار و پرهیز از نمک و شیرینیجات میتواند تا حد زیادی در روند بهبود موثر باشد، مصرف برخی از داروهای گیاهی همچون «رازیانه» و قرصهای جدید evening prime rose oil نیز بسیار موثرند.
میزان خونریزی بستگی به اندازه رحم دارد و بیش از ۸۰ سیسی آن در طول یک دوره از عادت ماهانه غیرطبیعی است و ممکن است منجر به کمخونی شود. بخصوص که در تغذیه ایرانی، مواد حاوی پروتئین یا آهن با موادی همچون «نان» ترکیب و باعث کاهش میزان جذب آهن میشود.
کیستهای تخمدان
«PCOD» (بیماری تخمدانهای پلیکیستیک) است. در این بیماری کیستهای ریز به صورت محیطی در اطراف تخمدان وجود دارد و به دلیل اختلال تخمکگذاری و ناشی از اختلالات هورمونی وارد بدن شده و میزان ترشحات هورمون مردانه را افزایش داده و در نتیجه باعث بروز ناباروریهای بعدی میشود که از مشخصههای آن، تغییرات هورمونی در آزمایشات، فاصلههای زیاد زمان پریود، چاقی و جوشهای صورت مقاوم به درمان است.
البته با توجه به ضرورت استحمام در زمان قاعدگی، ولی ورزش «شنا» در این دوران توصیه نمیشود.
با توجه به این که «تامپون» وسیلهای برای عدم خروج خون است، ولی استفاده از این روش جهت شنا، توصیه نمیشود چراکه باعث میشود خون به داخل لگن برگردد و بروز برخی از عفونتهای پنهان، چسبندگیهای داخل لگن و نازایی را برای فرد ایجاد کند.
اختلالات قاعدگی
یک سیکل (دوره) قاعدگی طبیعی معمولا بین ۲۱ تا ۳۵ روز طول می کشد. در صورتیکه زمان یک سیکل کمتر از ۲۱ روز یا بیشتر از ۳۵ روز باشد، باید برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه نمایید. طول یک سیکل قاعدگی تعداد روزها از زمان اولین روز شروع خونریزی تا اولین روز شروع خونریزی در سیکل بعد است.
– طول سیکلهای قاعدگی معمولا با اختلاف یک یا دو روز از یک سیکل به سیکل دیگر متفاوت است . بخصوص در سنین پایین تر و در اوایل بلوغ این نامنظمی بیشتر دیده می شود و معمولا با افزایش سن، نظم سیکلها افزایش می یابد. در صورتیکه سیکلهای تقریبا منظم داشته اید و اخیرا اختلاف تعداد روزهای سیکلها از یک سیکل به سیکل دیگر بیشتر از ۷ روز شده است و این نامنظمی در چند ماه متوالی وجود داشته باشد باید به پزشک مراجعه نمایید.
– مقدار کل خونریزی قاعدگی در هر سیکل معمولا بطور متوسط ۳۵ میلی لیتر (کمتر از نصف استکان) و حداکثر ۸۰ میلی لیتر است. یکی از راههای تخمین میزان خون قاعدگی، جمع آوری نوارهای مورد استفاده در یک کیسه نایلونی کاملا دربسته و وزن کردن آن و سپس کم کردن وزن بدست آمده از وزن نوارهای خشک است. در صورتیکه میزان خونریزی بیش از ۸۰ میلی لیتر باشد، برای بررسی بیشتر باید به پزشک مراجعه کنید. در صورت تأخیر در درمان ممکن است کم خون شوید. همچنین درصورتیکه در ظرف ۲ ساعت نیاز به تعویض نوار بهداشتی داشته باشید، نشاندهنده خونریزی زیاد است و باید بررسی گردد.
– یک قاعدگی طبیعی نباید بیش از ۷ روز به طول بینجامد. در صورت طولانی شدن خونریزی قاعدگی بررسی پزشکی لازم است.
– آمنوره زمانی است که دختری ۱۶ سال دارد ولی تا کنون قاعده نشده است و یا سه سال از زمان بلوغ او میگذرد ولی هنوز قاعده نشده است و یا علایم بلوغ را تا سن ۱۴ سالگی از خود نشان نداده است. همچنین در کسی که قبلاً قاعده شده است ولی برای مدت طولانی دیگر بدون آنکه حامله باشد، قاعده نشده است. در این موارد بررسی پزشکی مورد نیاز است.
بررسی علل خونریزی های غیرطبیعی رحم
تقریبا عادت ماهانه زنان هر ۲۸ روز یکبار رخ میدهد و ممکن است خصوصیات این دوران در هر زنی نسبت به دیگری متفاوت باشد، ولی اغلب این خونریزیها ۵ تا ۷ روزه است و خفیف، شدید، دردناک و بدون دردبودن آن امری طبیعی است، ولی گاهی نیز زنان و دختران دچار خونریزیهای غیرطبیعی میشوند که معمولا این خونریزیها به چهار گروه سنی، قبل از بلوغ، نوجوانی، تولید مثل و بعد از یائسگی تقسیم میشوند.
یکی از دلایل خونریزیهای رحمی قبل از سن بلوغ به دلیل عفونتها، ضایعات و خارشها است . ورود اجسام خارجی و ضربههای وارد شده، سوءاستفادههای جنسی و زگیلهای تناسلی که کودک در تماس با والدین خود دچار میشود را میتوان از علل شایع خونریزی قبل از بلوغ دختران دانست.
اختلالات خونی همانند کمبود فاکتورهای انعقادی (iTP) (کمبود پلاکت)، مسائل غددی (کمکاری و پرکاری تیروئید) و بیماری PCO (سندرم تخمدان پلیکیستیک) که در دوران نوجوانی دختران به دلیل عدم فعالیت کامل سیستم هورمونی بدن موجب کیستهای ریزی در تخمدان شده و با بروز اختلالات هورمونی (چاقی پرمویی ریزش مو) خونریزی رحمی ایجاد میکند.
خونریزی در سنین باروری
همچنین فیبرم رحمی (افزایش توده عضلانی رحم) نیز باعث لکه بینی و خونریزی میشود که میزان آن به موقعیت و جایگاهی که فیبرم قرار دارد، متفاوت است، اگر فیبرم در نزدیکی عروق رحمی باشد، خونریزیهای نامرتب ایجاد میکند و اگر پشت مثانه قرار گرفته باشد، باعث بروز علایم ادراری خواهد شد.
۱۰ درصد از سرطانهای رحمی در سنین بالای ۳۵ سال، به شکل خونریزی خود را نشان میدهند که با نمونهبرداری از داخل رحم (کورتاژ تشخیصی) میتوان دلیل خونریزی را مشخص کرد، اما آنچه مهم است این است که گاهی پس از تراشیده شدن سطح رحم (به اصطلاح شستشوی رحم) درمان حاصل شده و خونریزی قطع میشود.
بنابراین توصیه میشود زنانی که در اقوام درجه یک خود سابقه سرطانهای وابسته به رحم از جمله سرطان سینه، تخمدان و کولون دارند، پس از ۳۵ سالگی، نسبت به انجام کورتاژ تشخیصی اقدام کنند.
یکی از روشهای درمان خونریزیهای غیرطبیعی و بدون علت رحم را تجویز مسکنهای ضدالتهابی همچون ایبوپروفن و مفنامیک اسید ذکر کرده و خاطرنشان میکند با مصرف ۶ الی ۸ ساعت یک بار این داروها میتوان خونریزی را کنترل کرد، همچنین این افراد با توجه به اختلال عملکرد رحم خود (DUB) میتوانند دستگاه IUD (آیودی) استفاده کنند و سطح خونریزی خود را به صفر برسانند و طی دورهای ۵ ساله از بروز حاملگیهای ناخواسته، به طور جدی جلوگیری کنند.
خونریزی پس از یائسگی
یکی دیگر از علل خونریزیهای پس از دوران یائسگی را خشکی رحم و واژن عنوان میکند که به علت تحلیل رفتن بافتهای رحم شکنندگی و در نتیجه خونریزی ایجاد میشود که درمان آن نیز با استروژن خوراکی و یا موضعی صورت میگیرد.
چند توصیه مفید
پزشکان متخصص بر این باورند که هنگام خونریزی از خوردن قرصهای «آسپرین» به دلیل افزایش خونریزی، پرهیز شود و ورزش و رژیم غذایی مناسب، مصرف قرص آهن برای جلوگیری از کمخونی فراموش نشود و حداقل سالی یک مرتبه آزمایش شمارش گلبولهای خون و آزمایشهای سالانه در برنامه کاری بانوان گنجانده شود .
نکته مهم بهداشتی دوران قاعدگی
غذاهای غنی از آهن عبارتند از: گوشت ها، تخم مرغ ، جگر، سبزی های دارای برگ سبز تیره مثل اسفناج تازه و جعفری، حبوبات مثل عدس و لوبیا، نخود سبز، نان سبوس دار ، آجیل، خشکبار مثل انواع برگه، برگه آلو و هلو و زرد آلو ، توت خشک، انجیر خشک و کشمش .
قاعدگی دردناک یا دیسمنوره یکی از شایع ترین مشکلات در حیطه بیماری های زنان است و در حدود ۵۰% از زنانی که دارای دوره های قاعدگی هستند، دیده می شود.
۱% زنان در سنین باروری به علت دیسمنوره های شدید به مدت ۱ تا ۳ روز در ماه از انجام فعالیتهای روزانه باز می مانند.
انواع دیسمنوره
۱٫ – دیسمنوره اولیه: به قاعدگی دردناک در غیاب بیماریهای واضح لگنی اطلاق می شود و ۷۵% از دردهای قاعدگی را شامل می شود.
۲٫ – دیسمنوره ثانویه: عبارت است از قاعدگی دردناک ناشی از بیماریهای لگنی زمینه ای مانند: آندومتریوز، بیماری التهابی لگن، آدنومیوز و … که ۲۵% از دردهای قاعدگی را شامل می شود.
دیسمنوره اولیه
به علت افزایش پروستاگلاندین های آندومتر است که باعث بروز انقباض در عضلات صاف و بروز دردهای کولیکی شبیه دردهای زایمانی می شود.
بسیاری از عوامل بر انقباضات رحمی ناشی از پروستاگلاندین ها تاثیر می گذارند به عنوان مثال ورزش شدید اغلب سبب تشدید و مصرف کافئین سبب تخفیف علایم دیسمنوره در زنان می شود.
علائم دیسمنوره اولیه
۱٫ – درد شکمی از چند ساعت قبل از عادت شروع و بین ۱۲ تا ۷۲ ساعت طول می کشد.
۲٫ – تهوع و استفراغ
۳٫ – سر درد و احساس خستگی
دیسمنوره اولیه با گذشت عمر کمتر درد ناک می ماند، یک حاملگی منجر به تولد باعث کاهش نشانه ها می شود و پس از ۱ سال از مصرف قرص خوراکی جلوگیری از بارداری اکثر بیماران کاهش علایم را تجربه می کنند حتی اگر مصرف قرص را قطع نمایند.
درمان دیسمنوره اولیه
۱٫ – استفاده از مسکن های ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم یا مفنامیک اسید. این داوها در ۸۰% موارد برای درمان دیسمنوره اولیه موثرند ولی باید درست قبل یا در زمان شروع قاعدگی مصرف انها شروع شود.
۲٫ – داروهای ضد باردرای خوراکی(LDوHD): مناسب برای خانم هایی است که می خواهند پیشگیری از بارداری نیز انجام دهند. اگر درمان با این دارو پس از ۳ تا ۶ ماه باعث کاهش قابل توجه دیسمنوره نشد باید از لحاظ دیسمنوره ثانویه مورد بررسی قرار گیرد.
۳٫ – استفاده از داروهای ضد درد مخدر: در موارد بسیار شدید به مدت ۲ تا ۳ روز در ماه و همراه سایر درمانها از داروهای ضد درد مخدر مانند ترکیبات کدئین استفاده می کنند.
۴٫ – طب سوزنی
۵٫ – قطع عصب رحمی: اگر به هیچ درمانی پاسخ ندهد و اگر بیمار تمایل به بچه دار شدن دارد در موارد نادر استفاده می شود.
۶٫ – برداشتن رحم: اگر خانمی تمایل به بچه دار شدن ندارد و به هیچ درمانی پاسخ نمی دهد از این درمان استفاده می شود.
*دیسمنوره اولیه بطور شایعی با اختلالات و استرس های روانی در ارتباط است بنابراین در برخی موارد بررسی و درمان مسائل روانی مفید خواهد بود.
درمان غیر داروئی دیسمنوره اولیه
۱٫ – استراحت
۲٫ – استفاده از حوله گرم روی قسمت پایین شکم و پشت
۳٫ – تغییر سبک زندگی ( ورزش منظم، قطع سیگار، کاهش مصرف الکل و کافئین، کاهش وزن)
دیسمنوره ثانویه
به علت وجود یک مسئله پاتولوژیک در لگن است.
علائم دیسمنوره ثانویه
۱٫ – شروع ان نسبت به دیسمنوره اولیه در سنین بالاتری است (اغلب بعد از ۲۰ سالگی )
۲٫ – معمولا درد از ۱ تا ۲ هفته قبل از عادت ماهیانه شروع شده و تا چند روز بعد از قطع خونریزی ادامه می یابد.
۳٫ – با گذشت زمان شدت آن بیشتر می شود.
۴٫ – اغلب بیماران از دردهای لگنی در غیر از زمان خونریزی های قاعدگی شکایت دارند.
۵٫ – به درمان با داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و یا قرص های خوراکی پیشگیری از باردرای پاسخ مناسب نمی دهد.
درمان دیسمنوره ثانویه توسط متخصص زنان و زایمان و با برطرف کردن عامل ایجاد آن انجام می شود.
قاعدگی نامنظم Irregular periods
علل بی نظمی
اختلاف و تغییر در طول سیکل قاعدگی معمولا نتیجه یک عدم تعادل موقتی هورمونی است .تغییرات مقادیر هورمونی در طی بلوغ موج می گردد که قاعدگی ها در ماه های اولیه بی نظم باشند و تغییرات زیادی در الگوهای خونریزی طبیعی خانمها در چند ماه اول پس از زایمان و در نزدیک یائسگی شایع است .در سایر مواقع عدم تعادل هورمونی ممکن است بعلت عواملی چون استرس ،افسردگی و بیماریهای شدید طولانی مدت ایجاد شود . ورزشهای سنگین و از دست دادن شدید وزن ،همچنین از عوامل شایع ایجاد اختلالات هورمونی می باشند که می توانند موج قاعدگی نامرتب گردند . گاهی پلی کیستیک قاعدگی نامنظم ممکن است علامتی از بیماری تخمدان یا رحم باشد. برای مثال سندرم تخمدان پلی کیستیک که در آن سندرم عدم تعادل هورمونهای جنسی وجود دارد ، یا آندومتریوز که در این بیماری تکه ای از بافت رحم جابجا می گردد و به عضو دیگری در لگن می چسبد، می توانند باعث اختلال قاعدگی شوند . در بعضی موارد که فرد نسبت ه حاملگی بی اطلاع است خونریزیهای نا منظمی ایجاد می شوند که می تواند ه آسانی به عنوان یک قاعدگی اشتباه تلقی شود . روز یک قاعدگی تاخیری و شدید می تواند ناشی از سقط جنین اشد . اگر شما یک قاعدگی تاخیری که ا دردهای شدید شکمی همراه است دارید، باید در جستجوی فوری توجهات طبی باشید. زیرا این امر ممکن است ناشی از یک حاملگی خارج از رحم باشد. در عضی موارد ، علت بی نظمی قاعدگی نا شناخته است .
اقدامات درمانی
اغلب آمنوره به علت اختلال هورمونهای جنسی زنانه ایجاد می شود که این اختلال می تواند ه دلیل عوامل استرسی یا افسردگی باشد . تمرینات و ورزشهای سخت یا کاهش وزن ناگهانی ممکن است منجر به اختلال هورمونی گردند و عوامل شایع آمنوره در ورزشکاران ، ژیمناستها و بالرین ها می باشند . تغییرات هورمونی ممکن است منجر به آمنوره اولیه یا ثانویه گردند که این ستگی به زمان رخ دادن آمنوره دارد . آمنوره اولیه مشخصه و اختصاصی تاخیر بلوغ می باشد و ممکن است به علت ناهنجاری کروموزومی باشد . عدم توانایی شروع قاعدگی در بلوغ ممکن است ناشی از وضعیت پرده بکارت باشد که در این مورد پرده کارت سوراخی ندارد و خون قاعدگی قادر به خارج شدن از بدن نیست . در موارد نادر، رحم از هنگام تولید وجود ندارد . بنا براین قاعدگی نمی تواند بوجود آید. آمنوره ثانویه ممکن است ناشی از اختلال غده صنوبری باشد که از این اختلالات می توان تومورصنوری را نام برد . بعضی خانمها یائسگی زود رس دارند که در این موارد قاعدگی قبل از ۳۵ سالگی متوقف می شود. سایر عوامل ممکن آمنوره شامل اختلالات تخمدانها نظیر سندرم تخمدان پلی کیستیک و درمانهایی نظیر رادیو تراپی و شیمی درمانی می باشند که این عوامل می توانند باعث آسیب به تخمدان گردند.
اقدامات درمانی
در صورتیکه آمنوره فقط چند ماهی پس از قطع مصرف داروهای ضد حاملگی خوراکی طول بکشد یا در طی حاملگی و یا شیردهی باشد، درمانی نیاز نمی باشد . طور طبیعی چند ماهی پس از زایمان در صورت عدم شیر دهی ، قاعدگی دوباره آغاز می شود یا حدود یک ماه پس از قطع شیردهی قاعدگی شروع می گردد. پس از یائسگی آمنوره دائمی است . آمنوره ای که در اثر سایر عوامل ایجاد شود باید بررسی گردد. پزشک فرد را معاینه خواهند نمود و ممکن است تست حاملگی انجام شود همچنین فرد ممکن است نیاز به آزمایش خون جهت ررسی سطوح هورمونی داشته باشد . سونوگرافی از تخمدانها و رحم ممکن است نیاز باشد و گاه CTاسکن غده صنوبری انجام می گیرد . درمان بیماریهای زمینه ای در اغلب موارد موجب قاعدگی می شود . اگر عامل بیماری قابل درمان نباشد ، اگر قاعدگی در اثر استرس ، کاهش وزن یا ورزشهای سخت قطع شده باشد ، در صورت از بین رفتن این مشکلات باید قاعدگی شروع شود .
پاسخ به سوالات رایج در مورد قاعدگی :
تغییر رنگ در ترشحات مجرای تناسلی آیا طبیعی است یا نشانهای از یک بیماری؟
قبل از هر چیز باید بدانید ترشحات طبیعی مهبل فواید متعددی دارد:
مهبل را تمیز و مرطوب نگه میدارد و در پیشگیری از عفونت آن کمک میکند. اگر چه رنگ، مقدار و حالت ترشحات مهبل در دوران قبل و بعد از عادت ماهیانه تغییر میکند و این مسئله کاملا طبیعی است اما گاهی تغییر در این ترشحات نشانهای از وجود مشکل است. ترشحات طبیعی مهبل هر از گاهی تغییر میکند: رقیق، چسبنده، غلیظ، حالت کشسانی، در مجموع حالت آن متغیر است.
نکته مهم در ترشحات مهبل آن است که باید شفاف،سفید و یا شیری مایل به سفید باشند. در مواردی که مشکلی وجود دارد، ترشحات دچار تغییراتی میشود، بوی آن تغییر کرده و نامطبوع میشود،رنگ آن سبز، خاکستری و یا حالتی دقیقا شبیه ترشحات عفونی میشود، در مهبل حالت خارش، سوزش، تورم و قرمزی بوجود میآید و یا حتی گاهی از مهبل در دورانی بهغیر از عادت ماهیانه خون خارج میشود که در این موارد باید حتما به پزشک متخصص زنان مراجعه شود. معمولا عفونت مهبل(باکتریایی یا قارچی) عامل شایعی در تغییر ترشحات آن است که بهتر است نسبت به این مسئله دقیق باشید.در عفونت قارچی مهبل ترشحات بسیار سفید و غلیظ میشوند و شکل پیدا میکنند،بوی ترشحات تند است و حالت خارش و سوزش در مهبل حس میشود. در عفونتی که توسط باکتری ایجاد میشود، مقدار ترشحات زیادتر میشود و حالت کفآلود پیدا کرده، به رنگ خاکستری در میآید. بوی ترشحات بسیار نامطبوع شده و مثل بوی ماهی میشود. با مشاهده هر یک از علائم ذکر شده فورا به پزشک مراجعه کنید.
من که سن ام از سن بلوغ گذشته، پس چرا عادت ماهیانه نمی شوم؟
عادت ماهیانه دختران بعد از رسیدن به بلوغ اتفاق میافتد که البته سن بلوغ بین ۸ تا ۱۳ سال در دختران متفاوت است. اما اینکه بعضی دخترها زودتر و یا دیرتر به بلوغ برسند، طبیعی است. معمولا اولین عادت ماهیانه ۲ تا ۲/۵ سال بعد از اولین نشانههای بلوغ (که اغلب رشد پستانهاست) اتفاق میافتد. البته در بعضی دخترها کمتر از یکسال بعد از بلوغ و یا ۳ سال بعد از بلوغ هم عادت ماهیانه دیده میشود که طبیعی است. روش دیگری که بتوان زمان اولین عادت ماهیانه را حدس زد، ترشحات مهبل است که حدود ۶ ماه قبل از اولین عادت ماهیانه این ترشحات به صورت شفاف، سفید و مخاطی شکل دیده میشوند. سن اولین عادت ماهیانه به ارث هم بستگی دارد و شاید در مادر هم این اتفاق دیرتر افتاده باشد، بنابراین صرف اینکه ۱۴ سالگی گذشته و عادت ماهیانه رخ نداده مشکلساز نیست. دیرتر شروع شدن عادت ماهیانه به عواملی دیگر هم بستگی دارد مثل لاغری شدید، کمخوری عصبی،ورزشکار بودن (ورزش شدید و دائمی)، استرسهای شدید یا بعضی بیماریهای خاص هم در تاخیر عادت ماهیانه دخالت دارند.
آیا کوچک ماندن پستانهای من نشانه اختلال در روند بلوغ من است ؟
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، تفاوت اندازه پستانها کاملا طبیعی است. بهخصوص اگر دخترها در سن بلوغ باشند. البته در اکثر خانمها در سنین بعد از بلوغ هم اندازه پستانها یکی نیست، همانطور که اندازه دو دستوپا یکسان نیست. معمولا اولین جوانههای پستان در سنین ۸ تا ۱۳ سالگی دیده و در اکثر موارد رشد و بزرگ شدن یکی از پستانها سریعتر از دیگری است. بعضی دختر خانمها بعدها هم از این مسئله ناراحتند و فکر میکنند مشکلی وجود دارد.در این صورت اگر به یک پزشک متخصص زنان مراجعه شود، او شما را مطمئن میکند که مشکلی وجود ندارد. البته بهتر است دختر خانمها همیشه در سنین بالاتر هم به پستانها توجه داشته باشند و به هر نوع تغییر ظاهری آن توجه نشان دهند. بهخصوص اینکه معاینه پستانها را یاد بگیرند و هر ماه انجام دهند.
من چند وقتی است که عادت می شوم ولی چراعادت ماهیانه منظمیندارم؟
گاهی اینقدر در مورد عادت ماهیانه دقت میشود که انگار قرار است همه چیز مثل ساعت کار کند. در بین خانمها اینطور شایع شده که عادت ماهیانه باید هر ۴ هفته یکبار اتفاق بیفتد، در حالیکه در اکثر خانمها بینظمیهای زیادی در عادت ماهیانه وجود دارد. معمولا چرخه عادت ماهیانه ۲۸ روزه است، اما این عدد برای همه و حتی برای یک خانم در تمام طول سال ثابت نیست و ممکن است بین ۲۴ تا ۳۴ روز متغیر باشد. اولین روز عادت ماهیانه،روز اول چرخه یک خانم محسوب میشود. معمولا در روز چهاردهم یکی از تخمکها از تخمدان خارج میشود که به آن تخمکگذاری میگویند و در صورت عدم حاملگی دو هفته بعد پوشش درونی رحم ریزش پیدا کرده و عادت ماهیانه اتفاق میافتد.
معمولا تا ۲ سال بعد از اولین عادت ماهیانه بینظمیهای زیادی وجود دارد، اما بیماری،کاهش وزن شدید و استرس زیاد هم باعث بینظمی در قاعدگی میشوند. حتی در مسافرت و یا تغییرات عمده زندگی (مثل مهاجرت و جابجایی) هم اختلال در زمان قاعدگی دیده میشود. طول مدت عادت ماهیانه هم از ۲ تا ۱۰ روز متفاوت است وحتی این مسئله هم همیشه در یک خانم ثابت نیست. بنابراین اگر داروی خاصی مصرف نشود،بیماری مشخصی وجود نداشته باشد و یا عدم تعادل هورمونی مطرح نباشد، بینظمی در قاعدگی طبیعی است اما اگر این مسئله بسیار شدید و همیشگی شده است بهتر است با پزشک زنان صحبت شود تا مشکل زمینهای بهخصوص عدم تعادل هورمونی بررسی شود، به خصوص اگر این مسئله در دختر خانمها بیش از ۳ سال طول بکشد.
من مدتی است که عادت می شوم چرا پستانهایم درد میگیرند؟
درد پستان هر از گاهی اتفاق میافتد. این مسئله در دختر خانمها در سن بلوغ و بعد از آن بیشتر بهدلیل رشد پستانهاست بهخصوص در حمام هنگام شستشو و در خواب بهخصوص در وضعیت امر این درد بیشتر حس میشود. با این وجود از درد پستانها هیچ وقت نباید به راحتی گذشت.
علاوه بر مسئله فوق،درد پستانها در نزدیکی شروع عادت ماهیانه (یکهفته قبل) بسیار شایع است که بهدلیل ترشح هورمونهای استروژن و پروژسترون اتفاق میافتد. این هورمونها باعث تجمع آب در بدن شده و پستانها را متورم میکنند. در اوایل حاملگی هم درد پستانها شایع است که دقیقا بهعلت ترشح هورمونها و تاثیر آنها بر پستان است. در صورتی که درد پستانها در موارد ذکر شده اتفاق بیفتد و هیچ ترشحی از پستان وجود نداشته باشد معمولا این درد را با مصرف مسکن و یا حتی پوشیدن لباس زیر مناسبتر برطرف کرد.
تغذیه خوب و استراحت کافی در اوایل قاعدگی در تسکین این درد بیتاثیر نیست. بهتر است از یکهفته قبل از عادت ماهیانه از مصرف غذاهای شور و کافئیندار (مثل قهوه،چای و شکلات) پرهیز شود. اگر بهغیر از مواقع ذکر شده در پستانها دردی حس شد بهتر است بدون معطلی به پزشک مراجعه شود .
چرا در زمان شروع قاعدگی و حین آن خلق و خق، ما تغییر می کند ؟
علائم پیش از قاعدگی، به دلیل این رخ میدهد که بدن به تغییرات هورمونی حساس میشوند. ۱۰ روز قبل از شروع قاعدگی، سطح هورمونهایی مثل پروژسترون و استروژن به سرعت تغییر میکند و این تغییر سبب بروز علایمی مثل نفخ، تغییرات خلق و خو، سردرد، حساسیت پستانها و خستگی میشود.
نزدیک ۹۰ درصد از زنان قبل از قاعدگی شان این نشانهها را تجربه میکنند. به نوشته نشریه آرشیو داخلی آمریکا، نزدیک کمتر از ۲۰ درصد از آنها حتی دچار نشانههای شدیدتر میشوند که با فعالیتهای طبیعی زندگیشان و حتی روابط فردی آنها تاثیر میگذارد.
چه باید کرد: اول اینکه مطمئن شوید که از نظر جسمی مشکلی ندارید، سعی کنید ورزش کنید، مخصوصا وقتی احساس میکنید خلق شما تنگ شده است. مایعات فراوان بنوشید. حتی هر ۲ ساعت یک بار.
اگر با این کارها بهتر نشدید از پزشک خود کمک بگیرید. مکملهای کلسیم و ویتامینها نیز در کاهش نشانههای پیش از قاعدگی موثر هستند. گاهی مصرف قرصهای ضد بارداری با نظر پزشک و در موارد شدید مصرف ضد افسردگیها سبب بهبود این نشانهها میشود.
من جدیدا دچار نامنظمی در قاعدگیام شده ام علت چیست ؟
استرس، اضطراب و اتفاقات نگران کننده سبب تغییر در نظم قاعدگی میشود. به دلیل تغییر در زمان تخمک گذاری سبب بروز قاعدگی غیر از موعد مشخص میشود. قاعدگی طبیعی باید به فاصله ۲۵ تا ۳۵ روز رخ دهد. یعنی از شروع اولین خونریزی تا خونریزی بعدی.
بسیاری از زنان احساس میکنند که قاعدگیشان طبیعی نیست، یعنی قاعدگی در یک روز در هر ماه اتفاق نمیافتد. این افراد نباید نگران شوند چرا که لازم نیست دقیقا در همان روز ایجاد شود. تغییر دو سه روزی در ایجاد قاعدگی مشکل خاصی نیست. اما در صورتی که این فاصله به کمتر از ۲۵ یا بیشتر از ۳۵ روز برسد باید با پزشک مشورت کنید.
یکی از دلایل دیگر بی نظمی یا قطع قاعدگی باروری، اضافه وزن، کاهش وزن، اختلالات تغذیه ای و ورزشهای سنگینی است. اگر بعد از گذشت یک ماه قاعدگی، وضع اول بازگشت با پزشک خود صحبت کنید.
آیا رابطه جنسی در زمان قاعدگی احتمال بارداری دارد ؟ و آیا خونریزی ماهانه نشانه عدم بارداری است ؟
در رابطه با سوال اول ؛ بله احتمال باردار شدن وجود دارد، اما نه همیشه. کلید تعیین اینکه آیا خونریزی واقعا قاعدگی بوده یا نه آن است که گاهی بین دو قاعدگی لکههای خون دیده میشود. بعضی از زنان هنگام تخمک گذاری کمی خونریزی دارند.
البته اگر قاعدگی شما به مدت ۲ ماه قطع شود به احتمال خیلی زیاد بارداری اتفاق افتاده است. در رابطه با سوال دوم اگر خانمی در انتهای قاعدگیاش مقاربت داشته باشند بسته به طول مدت قاعدگیاش تخمک گذاری چند روز بعد اتفاق میافتد و اگر اسپرم هنوز در بدن شما مانده باشد ممکن است باردار شوید. اما این همیشه اتفاق نمیافتد.
آیا شروع قاعدگی نشان دهنده عدم بارداری است؟
نمی توان صد در صد از این موضوع مطمئن بود. ممکن است خونریزی در اوایل بارداری اتفاق بیفتد. توجه داشته باشید که آیا قاعدگیتان منظم است یا نه. اگر علایمی نظیر تهوع و استفراغ دارید حتما به پزشک مراجعه کنید. ممکن است نیاز به انجام تست بارداری باشد.
رابطه جنسی چه تاثیری بر مدت زمان و شدت خونریزی در دوران قاعدگی دارد؟