انواع چکاپ ضروری برای افراد میانسال و سالمند

آزمایشات دوره ای و نیاز به انجام آنها بر اساس سن، جنس و سابقه خانوادگی بیماریها تعیین می شود. برخی معاینات، اندازه گیری و تست های آزمایشگاهی در تشخیص سریع مشکلات قابل درمان نقش بسیار مهمی دارند.

شمارش کامل سلول های خونی، اندازه گیری چربی، اندازه گیری قند خون ناشتا و بررسی عملکرد ارگانهای مهم (کبد، کلیه، تیروئید) از جمله آزمایش های دوره ای محسوب می شوند. همچنین با توجه به شرایط سنی و یا اقلیمی آزمایش های دیگری نیز همچون اندازه گیری سطح ویتامین D، اندازه گیری ذخایر آهن (فریتین)، بررسی مدفوع از نظر خون مخفی و بررسی پروستات توصیه می شوند.

دوره سالمندی:

دوره سالمندی که بر اساس منابع علمی به دوران زندگی بعد از ۶۰ سالگی اطلاق می شود عموما مقارن با تغییراتی در وضعیت جسمی و در سیستم های مختلف بدن از جمله دستگاه گوارش، دستگاه گردش خون و سیستم ایمنی بدن است. کاهش فعالیت سیستم ایمنی بدن، سالمندان را در مقابل عوامل مختلف عفونی و بروز سرطان های مختلف آسیب پذیر می کند. بسیاری از اختلالاتی که در سالمندان منجر به عوارض و اثرات گاها غیر قابل جبران می شود، اگر به هنگام و درست تشخیص داده شوند براحتی قابل پیشگیری هستند و این امر اهمیت آزمایشات دوره ای را در دوران سالمندی گوشزد می کند. آزمایش هایی که انجام آنها با توجه به شرایط افراد، به صورت دوره ای در دوران سالمندی توصیه می شود به قرار زیر است:

شمارش کامل سلول های خونی: در این آزمایش گلبول های قرمز، سفید و پلاکت ها، همچنین هموگلوبین و هماتوکریت و اندازه و درصد سلولهای خونی تعیین می شود. این آزمایش یکی از مهمترین آزمایش های دوره ای می باشد که در تشخیص علت ضعف، کم خونی، عفونت و بسیاری از اختلالات به پزشک کمک می کند.

آزمایش قند خون: گلوکز منبع اصلی انرژی بدن است و مقدار آن به صورت طبیعی پس از خوردن غذا افزایش می یابد. افزایش گلوکز باعث ترشح انسولین از غده پانکراس می شود که این هورمون به سلول های بدن کمک می کند که از گلوکز استفاده کنند. در صورت بالا بودن مقدار گلوکز، ممکن است آسیب های جبران ناپذیری به چشم ها، کلیه ها، اعصاب و عروق خونی وارد شود. چند نوع آزمایش قند خون وجود دارد که شامل اندازه گیری قند خون ناشتا، ۲ ساعت پس از خوردن غذا و غیر ناشتا و چند نوع تست بنا بر تشخیص پزشک می باشد. سالمندان به علت کاهش ترشح انسولین یا مقاومت سلولها در خطر ابتلا به دیابت قرار دارند و البته سابقه خانوادگی نیز ریسک ابتلا به این بیماری را بالا می برد.

آزمایش چربی خون: این آزمایش شامل اندازه گیری کلسترول و تری گلیسرید می باشد. بدن از کلسترول برای ساختن سلول ها و تولید هورمون ها استفاده می کند. مقدار زیاد کلسترول در بدن می تواند در داخل شریان ها رسوب کند و پلاک تشکیل دهد و این پلاک ها شانس ایجاد حمله قلبی را بالا می برند. HDL یا لیپوپروتئین با غلظت بالا که یکی از اجزای تشکیل دهنده کلسترول است، به بدن در دفع چربی کمک می کند. به این چربی، چربی خوب گفته می شود زیرا بالا تر بودن آن شانس بیماری های قلبی را کاهش می دهد. LDL یا لیپوپروتئین با غلظت پایین مسوول حمل چربی ها از کبد به سلول های بدن می باشد و در صورتی که مقدار آن بالا باشد، خطر بیماری های قلبی عروقی را بالا می برد. تری گلیسرید ها، مسوولیت ذخیره چربی و تامین انرژی را بر عهده دارند و افزایش آنها همراه LDL باعث افزایش خظر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی می شود. از آنجاییکه افزایش سن با کاهش تحرک و سوخت و ساز بدن همراه است و همه اینها موجب افزایش چربی ها و به تبع آن عوارض تجمع آنها نظیر گرفتگی عروق می گردد لذا توصیه می شود چربی های خون بصورت دوره ای بخصوص در افراد با سابقه خانوادگی چربی بالا و افراد مبتلا به بیماری های قلبی عروقی اندازه گیری شود.

بررسی عملکرد کبد: کبد عملکرد هایی چون تبدیل مواد غذایی به انرژی و از بین بردن مواد سمی را بر عهده دارد. برای بررسی عملکرد کبد، مقدار پروتئین، آلبومین، بیلی روبین و آنزیم های کبدی سنجیده می شود.

بررسی عملکرد کلیه: کلیه ها مسوول دفع مواد زاید از خون و حفظ سطح آب بدن می باشند. در صورت درست عمل نکردن کلیه ها میزان کراتینین و اوره خون بالا می رود. همچنین عدم نوشیدن آب کلفی نیز باعث بالا رفتن اوره خون می شود.

بررسی عملکرد غده تیرویید: غده تیروئید به شکل پروانه می باشد و در جلوی گردن قرار می گیرد. تیروئید، از ید غذا استفاده می کند تا هورمون های تیروویدی را تولید کند. این هورمون ها در کودکی برای رشد و تکامل مغزی لازم هستند و در دوران بزرگسالی، نحوه استفاده از انرژی در بدن را تنطیم می کنند. در بررسی عملکرد تیروئید، هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH)، هورمون های تیروئیدی T3 و T4 به صورت کلی و یا آزاد اندازه گیری می شوند.

بررسی الکترولیت ها: الکترولیت ها مولکول های با بار مثبت یا منفی هستند که در سلول ها، خون و مایعات بافتی یافت می شوند. این مولکول ها شامل سدیم، پتاسیم، کلسیم، فسفر، منیزیم، کلر و بی کربنات هستند و با اندازه گیری آنها، عملکرد کلیه و غدد بررسی می گردد.

بررسی مدفوع از نظر وجود خون مخفی: این تست از آزمایش های بسیار مهمی است که سلامت روده ها را مورد بررسی قرار می دهد. از آنجا که در صورت مشکلی در روده ها علائم بسیار دیر بروز می کنند، بررسی دوره ای روده ها از ارکان مهم آزمایش های چک آپ می باشد.

بررسی کمبود ویتامین ها: ویتامین B12، اسید فولیک و ویتامین D از جمله مواردی هستند که ممکن است نیاز به بررسی داشته باشند. بدن از ویتامین B12 برای ساختن سلول های خونی و حفظ یک سیستم عصبی نرمال استفاده می کند. این ویتامین در غذاهای گوشتی موجود است و اندازه گیری آن در افراد گیاه خوار توصیه می شود. این ویتامین معمولا همراه اسید فولیک اندازه گیری می شود زیرا کمبود آنها منجر به کم خونی می شود. اسید فولیک نیز از ویتامین های گروه B می باشد که در ساخت سلول های خونی و رشد طبیعی بدن دخیل است.

ویتامین D در حفظ سطح کافی کلسیم و فسفات در خون و جذب کلسیم به خون و استخوان نقش دارد.کمبود ویتامین D در افرادی که در معرض نور کافی خورشید قرار نمی گیرند و یا دریافت کافی ویتامین D در رژیم غذایی خود ندارند، مشاهده می شود.

دکتر کتایون بیداد، متخصص ایمونولوژی

دیدگاهتان را بنویسید