افراد سه دسته هستند:
درصد کمی از افراد، هر چقدر هم فرصت داشته باشند یا فشار اقتصادی بر آنها باشد، دچار فساد نمی‌شوند.
درصد دیگری از افراد فاسد و دزد هستند و باید به این دید به آنها نگاه کرد. تعداد این افراد نیز کم است.
اما اکثریت افراد در وضعیت مناسب، دچار فساد می‌شوند و اگر آن وضعیت به وجود نیاید، نمی‌شوند. این فساد می‌تواند در انواع کوچک و بزرگ ظاهر شود، از امضای دروغ یک فرم حضور و غیاب گرفته تا دستکاری گزارش‌های مالی.
زنجیره علت و معلولیِ فساد در هر شکل و حالت آن به سه عامل منتهی می‌شود:
چند نمونه:
توجیه:
اگر از دفتر کاغذ بردارم برای کسی مشکلی پیش نمی آید.
امروز که سر کارم نبودم ساعت می‌زنم بقیه هم همین کار را می‌کنند.
چه اشکالی دارد اگر خودش می‌خواهد بابت این کار به من پول بدهد.
فشار:
اگر این پول را نگیرم اجاره خانه‌ام را نمی‌توانم پرداخت کنم.
مشتریان زیاد هستند و وقت کم است و باید برای تحویل دادن به موقع، به جای کالایی که قول داده بودیم جایگزینِ چینی استفاده کنیم وگرنه جریمه می‌شویم.
این خانم دوست همسرم است نمی‌توانم جریمه‌اش کنم.
فرصت:
هیچ کس اینجا سر نمی‌زند و وقتی پول می‌گیریم آب از آب تکان نمی‌خورد.
هیئت مدیره فقط صفحه اول را می‌خوانند و بعد امضا می‌کنند
این انبار حساب و کتاب ندارد می‌توانم هر چه که می‌خواهم بردارم.
برای شناسایی این عوامل خوب است با کارکنان مصاحبه کنید. اعضای تازه کارِ سازمان این عوامل را راحت‌تر از افراد باسابقه شناسایی و بازگو می‌کنند؛ می‌توانید با نظر خواهی از این افراد در حین مصاحبه و بررسی عملکرد، که افراد به طور معمول پس از چند هفته و یک ماه کار در سازمان انجام می‌دهند، با آنها در مورد فرصت‌ها، فشارها و توجیه‌های منطقی فساد را که در سازمان احتمال آنها می‌رود صحبت کنید. این کار به کارکنان نیز نشان می‌دهد که به مسئله فساد توجه می‌کنید و به کارکنان اجازه می‌دهد آینده خود را در راستای سازمان ترسیم کنند و نه در راستای عوامل فساد، که به فرهنگ سازمانی شما کمک می‌کند.
مقایسه تطبیقی سطح درآمد و مخارج زندگی و افزایش منطقی حقوق نیز باعث کاهش فساد می‌شود. با ارائه بهترین مزایا مانند بیمه خدمات درمانی، عضویت در اتحادیه‌های مالی، ارائه وام‌های مسکن و اتومبیل و مواردِ مشابه، هزینه فرصت از دست رفته فساد را در سازمان برای کارکنان افزایش دهید.
هم زمان در روابط عمومی نیز مثلثِ فساد را از هم باز کنید و هم زمان، توجه سازمان را به اقداماتی که در راستای اعضا انجام می‌شود جلب کنید و نظر افراد را به نفع همگانی معطوف کنید.
تمرین: عوامل فساد را در محل کار یا زندگی خود شناسایی کنید. در سازمان شما چه اقداماتی در راستای رفع آنها انجام می‌شود؟ چه پیشنهادی برای رفع این عوامل دارید؟